Financial Times-ın məlumatına əsasən Çinli tədqiqatçılar kvant və klassik kompüterin hibridindən istifadə edərək, bütün dünyada təhlükəsiz məlumat ötürülməsi üçün istifadə edilən standart şifrələmə üsulu olan aşağı səviyyəli RSA şifrələməsini sındırdıqlarını iddia edərək təhlükəsizlik ictimaiyyətini təəccübləndiriblər. Alimlər deyirlər ki, onların metodu 372-qubit kvant kompüterindən istifadə edərək qabaqcıl 2048-bit RSA şifrələməsini məğlub etmək üçün istifadə edilə bilər. Bu xəbər İnformasiya təhlükəsizliyi dünyasını sözün həqiqi mənasında rixter şkalası üzrə 12 ballıq zəlzələ kimi silkələdi.
Məlumat üçün bildirək ki, Dünyada hal-hazırda rəsmi bilinən ən güclü Kvant sistemi IBM’s Osprey-dirki onun 2023-cü ildə hazır olacaq. Bu Kvant kompüterin gücü 433 qubitdir.
Kvant nədir?
Onsuz da “kvant” nədir? Fiziki obyekt deyil. “Kvant” termini fizikada bir şeyin mümkün olan ən kiçik hissəsini təsvir etmək üçün istifadə olunur. Beləliklə, “qüvvə kvantı”, “zaman kvantı” və ya “hissəcik kvantı” ola bilər. Bu yolu gedərək, “kvant fizikası” və “kvant mexanikası” kimi terminlərə, yəni mümkün olan ən kiçik qarşılıqlı təsir və ya sistemlərlə məşğul olan elm sahələrinə – atomlar və hətta ayrı-ayrı kvarklar səviyyəsində çatacağıq.
İndi isə biz qubitə (kvant bitinə), yəni “kvant məlumatının ən kiçik və bölünməz vahidinə” çatdıq. Eyni zamanda, klassik kompüterlərin (bitlərdən istifadə edən) və kvant kompüterlərinin (qubitlərdən istifadə edərək) hesablamaları necə yerinə yetirməsinin oxşar və fərqli cəhətlərindən bəhs edən birinci nöqtəyə də gəlirik.
Klassik kompüterlərdə hər bir məlumat birlər və sıfırlar ardıcıllığı kimi saxlanılır. Bu cür məlumatlar kompüter, konsol, smartfon tərəfindən qəbul edilir və şərh olunur ağıllı saat və smart televizor, bu məlumat üzərində həyata keçirilən əməliyyatlara bənzər. İstər tətil fotolarına baxırıq, istər dostlarla söhbət edirik, istər ən son oyunu oynayırıq, istərsə də qabaqcıl kriptoqrafik hesablamalar aparırıq, hər şey 0 və ya 1-in olduğu binar sistemdə baş verir, başqa heç nə yoxdur. Əslində, daha çox klassik bəli və ya yox kimidir.
Bu sistemin nə qədər səmərəsiz olduğunu onun həddinə çatanda görmək olar. Smartfonlarımızda başqa bir selfie üçün yerimiz tükənsə və ya elm adamları pandemiyanın inkişafının riyazi modellərini yaratmağa çalışsalar da, problem ondadır ki, sıfırlar və birlər həddən artıq çoxdur, onları saxlamaq üçün resurslar və güc onları hesablamaq mümkün deyil.
Qubit nədir
Qubit bu problemi həll edir. Bu məlumat parçası kvant fizikasının sözdə superpozisiyada qalmasına imkan verən xüsusiyyətlərindən istifadə edir. Qubit 0 ilə 1 arasında istənilən qiymət ala bilər. O, bütün spektrin xüsusiyyətlərinə malikdir və 15 faiz sıfır və 85 faiz bir kimi dəyərlərə malik ola bilər. Teorik olaraq, bu, daha çox məlumat saxlamağa və ya hesablamaları sürətləndirməyə imkan verir. Ancaq eyni zamanda, idarə edilməsi və hətta başa düşülməsi çətin olan bir çox problemlər yaranır.
Hesablama gücünün əlavə miqyasını artırmağa imkan verən kvant kompüterlərinin başqa bir xüsusiyyəti kvant dolaşıqlığından istifadə edilməsidir. Bu, iki qubitin bir-birinə bağlandığı bir vəziyyətdir və hər dəfə onlardan birini müşahidə etdikdə, digəri tam olaraq eyni vəziyyətdə olacaqdır. Dolaşma, qubitləri məlumatın yazılması və işlənməsi üçün daha səmərəli vahidlərə qruplaşdırmağa imkan verir.
Kvant kompüteri nədir?
Kvant kompüterləri bizim adət etdiyimiz qaydada işləmir. Ayrıca prosessor və yaddaş mikrosxeminə malik olmaq əvəzinə onlar kubit kimi tanınan vahid blokda birləşdirilib. Bu kompüterlər adi kompüterlərin konkret zaman çərçivəsində heç vaxt yerinə yetirə bilməyəcəyi mürəkkəb hesablamaların aparılması üçün supermövqe və dolaşıqlıq kimi kvant xüsusiyyətlərindən istifadə edir. Kvant kompüterləri üçün potensial tətbiqlərə biokimya, kriptoqrafiya və s. daxildir.
RSA nədir?
RSA istifadəçi bir köməkçi dəyərlə yanaşı, iki böyük nömrə nömrəsinə əsaslanan ictimai açarını yaradır və sonra dərc edir. Sadə rəqəmlər gizli saxlanmalıdır. Hər kəs bir mesajı şifrələmək üçün ümumi açarı istifadə edə bilər, amma kifayət qədər böyükdürsə, onda yalnız sadə ədədləri olan bir nəfər mesajı çözə bilər. RSA şifrələməsinin açıqlanması əsas problem olaraq bilinir: bu gün bu mexanizmin nə qədər etibarlı olduğu barədə açıq müzakirə qalır.
RSA nisbətən yavaş bir alqoritmdir, buna görə birbaşa istifadəçi məlumatlarını şifrələmək üçün geniş istifadə edilmir. Tez-tez bu metod simmetrik şifrələmə açarı üçün şifrələnmiş paylaşılan düymələri göndərmək üçün istifadə olunur, bu da kütləvi şifrələmə və şifrələmə əməliyyatlarını daha yüksək sürətlə yerinə yetirir.
Assimetrik kriptosistemin əsas ideyası 1976-cı ildə konsepsiyanı dərc edən, rəqəmsal imza təqdim edən və nömrələrin nəzəriyyəsini tətbiq etməyə çalışan Diffie və Hellman’a aiddir. Onların formulası bir ədəd modulonun əsas nömrə göstəricisindən yaradılan ümumi bir gizli sətirdən istifadə edir. Lakin, bu funksiyanı həyata keçirmək problemini açıq buraxdılar, çünki faktoring prinsipləri o vaxt aydın başa düşülmürdü.
Massachusetts İnstitutu Texnologiya İnstitutunda, Rivest, Adi Shamir və Adleman ilin birində bir neçə istiqamətli cəhdlər etdi ki, kodlaşdırma çətin olan birbaşa istiqamətli funksiya yaradır. Rivest və Şamir (kompüter elmləri kimi) bir çox potensial funksiyaları təklif edirdi, Adleman isə (riyaziyyatçı kimi) alqoritmin “zəif tərəflərini” axtarırdı. Çox yanaşmalardan istifadə etdilər və nəticədə 1977-ci ilin aprelində nəhayət RSA kimi tanınan sistem inkişaf etdi.
Yekun olaraq çinli tədqiqatçıların həmin araşdırmanın nəticəsini bu LİNKDƏ görə bilərsiniz.
Bu xəbər barədə sualınız, iradınız və ya təklifiniz var. O zaman bizə Facebookvə ya Linkedin üzərindən və ya Əlaqə bölməsindən yaza bilərsiniz.